Prawa i obowiązki świadka w postępowaniu karnym

Prawa i obowiązki świadka na płaszczyźnie postępowań karnych uregulowano w ustawie „Kodeks Postępowania Karnego”. Ustawa ta pochodzi z z dnia 6 czerwca 1997 r. W ustawie tej poświęcono jeden cały rozdział na temat świadków, zaczyna się on od artykułu 177 aż do 192a. Przedstawimy i wyjaśnimy niniejszy rozdział w trzyczęściowej publikacji to jakie prawa i obowiązki świadka powinny najbardziej interesować.

Prawa i obowiązki – część pierwsza

Obowiązek Stawienia się Świadka zgodnie z Art. 177 § 1:

Zgodnie z artykułem 177 § 1, każda osoba wezwana w charakterze świadka ma niezbywalny obowiązek stawić się w celu złożenia zeznań. To kluczowy element procesu sądowego, mający na celu zapewnienie obecności osoby, która może dostarczyć ważnych informacji. Nieobecność świadka bez ważnego powodu może naruszyć ciągłość i efektywność procesu sądowego. Dlatego przepis ten podkreśla wagę obecności świadka w wyznaczonym miejscu i czasie.

Możliwość Przesłuchania Świadka w Miejscu Jego Pobytu zgodnie z Art. 177 § 2:

W sytuacji, gdy świadek nie jest w stanie stawić się na wezwanie z powodu określonych przeszkód, takich jak choroba czy kalectwo, artykuł 177 § 2 umożliwia przeprowadzenie przesłuchania świadka w miejscu jego aktualnego pobytu. Jest to elastyczna klauzula, która uwzględnia indywidualne okoliczności życiowe świadka i umożliwia dostarczenie jego zeznań w sposób, który jest dla niego wygodny i dostępny.

Kara za Nieobecność Świadka – Art. 285 § 1 i 2 kpk:

Zgodnie z artykułem 285 § 1 i 2 kpk, jeżeli świadek nie stawi się w wyznaczonym miejscu bez usprawiedliwienia lub opuści to miejsce przed ukończeniem czynności bez zezwolenia prokuratora, może mu zostać nałożona kara pieniężna. To środek mający na celu zachęcenie świadka do uczestnictwa w postępowaniu sądowym oraz zapewnienie, że osoba ta będzie dostępna dla organów ścigania i sądu. Co więcej, prokurator ma uprawnienie do zarządzenia przymusowego doprowadzenia świadka, co podkreśla wagę obecności świadka w procesie sądowym i konsekwencje jego nieobecności.

Ochrona Prywatności Świadka w Obliczu Groźby Przemocy – Art. 191 § 3 kpk:

W sytuacji, gdy istnieje uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec świadka lub osób mu najbliższych związanych z jego czynnościami w postępowaniu, świadek ma prawo zastrzec swoje dane dotyczące miejsca zamieszkania. Taka klauzula pozwala na ochronę prywatności i bezpieczeństwa świadka oraz jego najbliższych. Zapewnia im spokój i bezpieczeństwo w trakcie trwania postępowania. W praktyce pisma procesowe są wówczas doręczane do instytucji, w której świadek jest zatrudniony, lub na inny wskazany przez niego adres. Umożliwia to zachowanie tajności miejsca jego zamieszkania.

Czy jest coś jeszcze? Pewnie!

Przesłuchanie Świadka z Udziałem Biegłego – Art. 192 § 2 kpk:

Zgodnie z artykułem 192 § 2 kpk, jeśli sąd lub prokurator ma wątpliwości co do stanu psychicznego świadka, jego zdolności postrzegania czy odtwarzania postrzeżeń, mają prawo zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa. To kluczowy mechanizm, który pozwala na ocenę wiarygodności zeznań świadka oraz jego zdolności do prawidłowego uczestnictwa w procesie sądowym. Warto zauważyć, że w takiej sytuacji świadek nie ma możliwości sprzeciwienia się takiemu postępowaniu. Podkreśla to wagę i priorytet takich badań dla zapewnienia sprawiedliwości w procesie.

Oględziny i Badania Lekarskie lub Psychologiczne Świadka – Art. 192 § 4 kpk:

Artykuł 192 § 4 kpk daje możliwość przeprowadzenia oględzin ciała oraz badania lekarskiego lub psychologicznego świadka. Czynność ta jest w celach dowodowych, pod warunkiem uzyskania jego zgody. Jest to dodatkowy środek, który może być wykorzystywany w pewnych przypadkach. Takim przypadkiem to między innymi potrzeba oceny stanu zdrowia fizycznego lub psychicznego świadka w kontekście postępowania sądowego. Warto zaznaczyć, że taka procedura jest możliwa tylko za wyraźną zgodą świadka. Podkreśla to znaczenie poszanowania praw podstawowych i autonomii osoby, która jest przedmiotem takich badań.

Ograniczenia w Przesłuchiwaniu Pewnych Grup Świadków – Art. 178:

Artykuł 178 kpk ustanawia pewne wyjątki od przesłuchiwania jako świadków. Nie można przesłuchiwać obrońcy lub adwokata co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę. Podobnie, duchowny nie może być przesłuchiwany co do faktów, o których dowiedział się podczas spowiedzi. Te klauzule podkreślają ważność i tajemnicę zawodową tych grup. Zapewniają, że informacje uzyskane w ramach tych specyficznych relacji pozostaną chronione i niewykonywalne w sądzie.

Obowiązek Zachowania Tajemnicy Państwowej – Art. 179:

Artykuł 179 kpk skupia się na obowiązku zachowania tajemnicy państwowej przez określone osoby. Jeśli świadek jest zobowiązany do zachowania tajemnicy państwowej, może zostać zwolniony z tego obowiązku tylko przez uprawniony organ przełożony. Istnieje możliwość odmowy zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy, ale tylko w przypadku, gdy złożenie zeznania mogłoby wyrządzić poważną szkodę państwu. W praktyce oznacza to, że interesy państwa mają pierwszeństwo w przypadku konfliktu z indywidualnymi prawami do zachowania tajemnicy.

Podsumowując…

Rola świadka w systemie prawnym jest niezwykle ważna, a w szczególności prawa i obowiązki świadka. Aby zapewnić sprawiedliwość i skuteczność procesu sądowego, świadkowie muszą być świadomi swoich praw i obowiązków. W ten sposób można zapewnić, że sprawiedliwość będzie służyć rzeczywistym poszukiwaniom prawdy i ochronie praw obywateli.